|
Bajtek 9/86 - C128
Zaczęło się w styczniu 1985 w Las Vegas (USA). Wtedy to firma Commodore zaprezentowała 3 nowe mikrokomputery: Commodore PC-128, Commodore PC-128D i Commodore LCD. Commodore LCD jak dotąd nie pokazał się w sklepach, natomiast podróż PC-128 z USA do Europy trwała przeszło pół roku. Na początku lipca 1985 trafił na półki sklepowe i do katalogów domów wysyłkowych. Ściślej biorąc miał trafić, bo w sklepach pojawiły się tylko pojedyncze egzemplarze. Firma milczała, handlowcy i domy wysyłkowe też, a chętni na PC-128 ostrzyli sobie zęby i... czekali. Krążyły różne plotki: Commodore zbankrutował, cała partia komputerów jest uszkodzona itd. Milczenie i niepewność trwały do początku października 1985. Firma wyjaśniła, że przyczyną opóźnienia w dostawie był błąd w pamięci ROM.
Początki nie były więc najlepsze, ale przyszłość obiecująca. PC-128D ukazał się dopiero w połowie stycznia 1986. Znany slogan reklamowy: "PC-128 to trzy komputery w jednym" jest całkowicie słuszny, bo PC-128 może pracować w jednym z trzech trybów C-64 C-128 i CP/M.
OD ŚRODKA
Spróbujmy zdjąć pokrywę zajrzeć do wnętrza komputera. Nic ciekawego nie zobaczymy, bo całą płytkę zasłania radiator, którego elementy są przyklejone do układów scalonych za pomocą specjalnej pasty silikonowej, która przewodzi ciepło. Ale po zdjęciu radiatora... Pierwsze, co rzuca się w oczy to 2 mikroprocesory: 8502 - kompatybilne z 6502/6510 i Z80. Zauważymy wszystkie układy, które występują w C-64, a więc: SID (układ dźwiękowy - Sound Interface Device), VIC (procesor graficzny -Video Interface Chip) i dwa porty we/wy CIA) Complex Interface Adapter). A z nowości: 128K RAM, 2K CMOS RAM, układ zarządzania pamięcią MMU (Memory Management Unit), drugi procesor graficzny VDC, układ logiczny PLA i 64K pamięci ROM (4 kości po 16K). Jest także miejsce na 32K dodatkowej pamięci ROM.
KLAWIATURA
Tyle w środku, a na zewnątrz? Doskonała profesjonalna klawiatura z wyodrębnionym blokiem dziesiętnym 16-toma klawiszami funkcyjnymi umieszczonymi w jednym rzędzie. Czterem z klawiszy funkcyjnych można przyporządkować 8 dowolnych funkcji. Funkcje pozostałych zostały określone przez konstruktorów. Cztery z nich służą do sterowania kursorem, a dalsze 8 to: ESC, TAB, ALT, ASCII/DIN, HELP, LINE FEED, 40/80 DISPLAY i NO SCROLL. Ich działanie będzie omówione w dalszej części artykułu. Warto podkreślić, że choć nie jest to klawiatura kontaktronowa, w niczym nie ustępuje klawiaturom w pełni profesjonalnym.
Wersja niemiecka PC-128 posiada dwa zestawy znaków, a właściwie dwa różne układy klawiatury. Pierwszy z nich jest opracowany wg standardu ASCII, a drugi wg DIN. Znaki ASCII są naniesione na klawisze czarną farbą, natomiast zestaw DIN jest namalowany kolorem szarym. Do przełączania służy klawisz ASC/DIN. W zestawie DIN są dostępne niemieckie znaki (ä, ö, ß), a układ klawiatury jest taki, jak w maszynie do pisania. Jako ciekawostkę podam, że znaki DIN można uzyskać także w trybie C-64, jednak tylko przez kody CHR$. PC-128D nie różni się działaniem od PC-128. Ma tylko w jednej obudowie komputer i stację dysków oraz osobną klawiaturę (podobnie jak IBM czy Amiga).
KOMPATYBILNOŚĆ Z C-64
Po włączeniu komputera, zgłasza się on komunikatem, który informuje o ilości wolnej pamięci i producencie. Komputer pracuje w trybie PC-128. Łatwo można przejść do trybu C-64. Wystarczy napisać GO64 i nacisnąć RETURN. Ponieważ program będący aktualnie w pamięci zostanie skasowany, komputer upewnia się, pytając: ARE YOU SURE? na co trzeba odpowiedzieć Y lub YES. Jest też inny sposób: podczas włączania trzymać wciśnięty klawisz COMMODORE.
Po przejściu do trybu C-64 komputer zgłasza się identycznym napisem jak "normalny" C-64. Taki też mamy do dyspozycji. Producent zapewnia o 100% kompatybilności z oprogramowaniem i osprzętem C-64. W rzeczywistości sprawdza się to w 99,9%. Nieprawdą są pogłoski mówiące, że bardzo dużo programów napisanych na C-64 nie działa. Jak dotąd znane mi są dwa takie programy: ELITE i EMPIRE (gry firmy FIREBIRD). Jest ich na pewno więcej, ale przypuszczam, że są to ilości nie przekraczające kilkunastu pozycji. Istotną wadą jest brak możliwości korzystania w trybie C-64 z klawiatury dziesiętnej i dodatkowych klawiszy funkcyjnych (z wyjątkiem F1-F8). Programiści znaleźli sposób i na to. Powstał krótki program, który umożliwia wykorzystanie klawiatury dziesiętnej w trybie C-64.
STACJA DYSKIETEK
Jeżeli do komputera podłączona jest stacja dysków, to zaraz po jego włączeniu zielona dioda (Uwaga: o nowych stacjach zielona dioda oznacza zapis/odczyt a czerwona zasilanie) zacznie migać, a głowica stukać. Jeśli w stacji nie ma dyskietki, to po chwili ukaże się napis READY i kursor. W ten sposób komputer realizuje funkcję "auto-boot". Robi to zawsze po włączeniu po reset. Procedura ta ładuje program, który znajduje się na pierwszej ścieżce dyskietki. Jest to dużym ułatwieniem, gdyż oryginalne programy ładują się same.
Skoro w stacji nie było dyskietki - komputer oczekuje na nasze polecenia.
CO NOWEGO
Zapoznajmy się z możliwościami, jakie oferuje nam PC-128. Najpierw zdecydujmy, czy chcemy pracować w trybie 40 czy 80 znaków. Wyboru dokonuje się klawiszem 4W80 DISPLAY. Niektóre programy same dostosowują się do wybranego trybu. Jeżeli już wybraliśmy tryb pracy, poznajmy możliwości edytora ekranowego. Dostęp kursorem mamy do całego ekranu. W dowolnym jego miejscu można zacząć pisać tekst programu w BASIC-u. Nowością jest klawisz ESC. Po jego wciśnięciu razem z którymś znakiem włącza się jedna z wielu dodatkowych funkcji edytora ekranowego. Np. wymazanie ekranu od/do kursora, wymazanie linii, w której znajduje się kursor lub jej części od/do kursora, przesunięcie całej linii do góry, w dół i wiele innych. Mocną stroną PC-128 jest BASIC. Do dyspozycji programisty stoi 165 rozkazów i funkcji. Tak często używany w C-64 POKE zszedł na pozycję drugoplanową. Na program zarezerwowanych jest ok. 122 KB pamięci, z tym, że jedna połowa na tekst programu (BANK 0), a druga połowa na zmienne i tablice (BANK 1). Komputer podczas pracy sam przełącza banki pamięci. W tym miejscu należy wyjaśnić, że pamięć RAM jest podzielona na dwa banki po 64K. Przełączanie dokonywane jest automatycznie lub przez programistę (instrukcja BANK). W BASIC-u 7.0 można wyróżnić, oprócz podstawowego zestawu instrukcji, dodatkowe komendy przeznaczone do sterowania grafiką, sprite-ami, dźwiękiem, stacją dysków.
GRAFIKA
Możliwości graficzne PC-128 są bardzo duże. Można pracować w jednym z 6 trybów graficznych z rozdzielczością 1 60x200, 320x200 lub 640x200. W trybie 160x200 można jednocześnie wykorzystać 4 kolory z palety 16, a w trybach 320x200 i 840x200 - 2 kolory. Pamięć obrazu graficznego zajmuje 9K i jest rezerwowana z obszaru dostępnego dla BASIC-a.
Istniejące rozkazy graficzne umożliwiają narysowanie praktycznie każdej płaskiej figury geometrycznej. Interesująca jest możliwość tworzenia tzw. SHAPE. Są to wycinki obrazu graficznego zapamiętane pod zmienną alfanumeryczną. Można je umieszczać w dowolnym miejscu obrazu graficznego w pozytywie, negatywie lub nakładać na już istniejący rysunek.
Posiadacze C-64 wiedzą, jak mozolnie projektowało się na nim SPRITE'y. W PC-128 sprawę rozwiązano o wiele lepiej. Jednym z rozkazów BASIC-a włącza się sprite-editor (podobny do Animy na ZX Spectrum). Zaprojektowanie sprite'a nie przedstawia już trudności. Wystarczy poruszać się kursorem w polu o wymiarach sprite'a (jednemu elementowi sprite'a odpowiada kratka 8x8 punktów) i w odpowiednim miejscu ustawiać punkty. Gotowy sprite można zapamiętać pod zmienną alfanumeryczną. Poruszanie po ekranie zrealizowane jest na przerwaniach, w związku z czym sprite'y są zupełnie niezależne od innych czynników. Podajemy kąt i szybkość poruszania ... już sprite porusza się.
Niestety rozkazy graficzne BASIC-a działają tylko w trybach 160x200 i 320x200. Tryb 640x200 jest dostępny tylko dla programujących w assemblerze i tylko na specjalnym monitorze dołączonym przez wyjście RGB. Programiści są niezawodni. Rozwiązali i ten problem. Powstało rozszerzenie, które umożliwia wykorzystanie grafiki 640x200 za pomocą opisanych rozkazów graficznych.
Dzięki temu, że PC-128 ma dwa niezależne procesory graficzne (VIC i VDC) - może generować jednocześnie dwa różne obrazy. Jeden na monitorze 40-znakowym, a drugi na 80-znakowym. Jako monitor 80-znakowy można podłączyć (kwestia odpowiedniego kabla) dowolny monitor z wejściem Video, np. Neptun. W obu trybach graficznych można zdefiniować 1 okienko (WINDOW).
MUZYKA
Przewidziano także coś dla tych, którzy interesują się muzyką. Dźwięk można uzyskać dwoma sposobami. Pierwszy polega na dobraniu wszystkich parametrów (obwiednia, wysokość, filtry, wzmocnienie) tak, aby uzyskać żądane brzmienie. Drugi jest prostszy. Podajemy tylko, na jakim instrumencie komputer ma grać (wpisujemy literowe oznaczenia nut). PC-128 ma trzy generatory dźwięku i jeden generator szumów. Dźwięk realizowany pierwszym sposobem wykorzystuje przerwania.
BASIC 7.0
Oprócz rozkazów wybitnie specjalistycznych. są też podstawowe. BASIC 7.0 jest trochę zbliżony do Pascala. Bardzo ułatwia programowanie strukturalne. Do tego celu służy komenda ELSE, pętla warunkowa DO.. .LOOP UNTIL/WHILE i zestaw BEGIN/BEND. Szkoda tylko, że nie ma możliwości definiowania procedur (jak np. w Simon's BASIC-u na C-64). Jeżeli popełnimy błąd - można go łatwo odszukać przez naciśnięcie klawisza HELP.
Dla programujących w assemblerze jest MONITOR dostępny bezpośrednio z BASIC-a. Jego wywołanie nie powoduje skasowania programu aktualnie znajdującego się w pamięci, a powrót do BASIC-a jest możliwy w dowolnym momencie. Zestaw komend monitora pozwala na pisanie nawet skomplikowanych procedur w języku wewnętrznym.
CP/M
Trzecim trybem pracy PC-128 jest CP/M. System trzeba załadować z dyskietki dołączanej przez producenta. CP/M wykorzystuje procesor Z80 z zegarem 4MHz. CP/M umożliwia wykorzystanie ogromnej biblioteki programów napisanych na niego. Na PC-128 pracuje CP/M+, wersja 3.0. Oferuje on szereg rozkazów umożliwiających tworzenie własnych plików, dokonywanie operacji na nich, kopiowanie plików inne.
PERYFERIA
Do PC-128 producent oferuje kilka nowych urządzeń peryferyjnych. Są dwa nowe kolorowe monitory o wysokiej rozdzielczości: 1901 i 1902, które umożliwiają odbiór obrazu o bardzo wysokiej jakości, zarówno w trybie 40, jak i 80-znakowym. Jest też oryginalna mysz Commodore 1530.
Dłuższego omówienia wymagają trzy nowe stacje dysków: 1570, 1571 i 1572. Stacja 1570 to nowy hardware w starej obudowie od stacji 1541. 1570 posiada jeden napęd z możliwością odczytu jednostronnego. Od 1541 różni się tylko szybkością zapisu (odczytu, która wynosi dat. także pozostałych dwóch stacji):
w trybie C-64 : 3800 bodów
W trybie PC-128 : 15000 bodów
w trybie CP/M : 35000 bodów
1571 ma w sobie prawie drugi komputer. Ma wbudowany własny mikroprocesor 6502, 32K ROM (zawiera DOS - Disk Operating System), 2K bufor RAM i 2 porty we/wy 6522 i 6526. 1571 posiada dwie głowice, można więc zapisywać dyskietki dwustronnie. Jest (jak zapewnia producent) całkowicie kompatybilna z 1541. Z tą kompatybilnością bywa różnie. Jeżeli komputer pracuje w trybie 64, stacja przełącza się na tryb pracy stacji 1541 i wyłącza jedną głowicę. Okazuje się, że producent trochę zmienił ROM nowej stacji i w rezultacie tej przeróbki niektóre programy kopiujące (Turbocopy, Quickcopy i Fastcopy) przeznaczone dla C64 z 1541 nie chcą działać. Problem ten dotyczy tylko kilku programów kopiujących COMMODORE 128D (pozostałe działają normalnie). Wreszcie trzecia stacja - 1572. Ten model ma wbudowane 2 napędy 1571 i są to właściwie 2 stacje 1571 w jednej obudowie.
Do PC-128 można podłączyć w sumie 8 napędów, z tym, że mogą być max. 4 stacje (adresy 8-11) po 2 napędy(0 i 1 lub A i B w CP/M).
Do współpracy z dyskami opracowano sporo komend. Za ich pomocą można nagrywać, ładować i sprawdzać programy, tworzyć i uzupełniać pliki danych, formatować dyskietki i wreszcie kopiować poszczególne programy (pola) lub bezpośrednio całą dyskietkę. Niestety. rozkazy kopiujące (COPY i BACKUP) działają tylko z podwójnym napędem 1572, a nie można wykorzystać dwóch stacji 1570 lub 1571.
Nowe stacje mogą też pracować ze zwykłym C-64, a 1541 z PC-128. Pojemność jednej dyskietki (format 1571 -czyli obie strony) wynosi w trybie PC-128 - 346K. a w CP/M - 410K.
W wersji podstawowej PC-128 ma 128 K RAM. Można dokupić moduł rozszerzający pamięć RAM do 512K. Dodatkowe 384K mogą być wykorzystane jako RAM-Disk. Do tego celu służą trzy rozkazy BASIC-a: FETCH, STASH i SWAP.
Na początku wspominałem o wolnym miejscu na 32K ROM. Zostało ono już wykorzystane. Firma Sas-Bernd oferuje za 298 DM pamięć ROM z rozszerzeniem BASIC-a. Moduł nazywa się HIGHWAY i daje ponad 200 nowych komend i wiele innych możliwości.
OPROGRAMOWANIE
Wg specjalistów C-64 jest najlepiej oprogramowanym komputerem domowym. PC-128 stał się więc drugim najlepiej oprogramowanym komputerem domowym. Istnieje już także sporo programów pracujących w trybie 128. Warto wymienić kilka tytułów: Textomat Plus 128, Jane 128, Last v8, Superbase Plus 126, Superbase 128, Financial Planner, Swift Calc, Data Manager i kilkadziesiąt (na razie) innych. Dużo programów mogą wykorzystać użytkownicy CP/M. Np. Turbo-Pascal działający pod CP/M PC-128 jest identyczny z wersją na IBM PC.
Pod CP/M działają także inne języki: Cobol, Fortran, Samic. Prolog, Lisp, Ada. Opracowano także wersje takich gwiazd, jak, dBase II, Wordstar i Multiplan.
LITERA TURA
Znana firma DATA BECKER wydała już przeszło 10 książek o PC-128. Oto tytuły kilku ciekawszych: Das Grosse Grafik Buch fuer PC-128, Tips Tricks fuer PC-128, Peek's und Pokes fuer PC-128 i Des Grosse CP/M Buch.
Na zakończenie aktualne ceny (lipiec):
PC-128 - 800DM
PC-1280 - 1600DM
1901 - 900DM
1902 - 1300DM
1570 - 600DM
1571 - 1000DM
1530 - 150DM
PC-128 pragnąłbym polecić wszystkim tym, którzy chcą robić coś więcej, niż tylko grać. Nadaje się doskonale do obliczeń, obróbki tekstu i danych, wszelkich prac inżynierskich.
DANE TECHNICZNE
MIKROPROCESOR: 8502 (kompatybilny z 6502); Z80A
SYSTEM PRACY: Basic 7.0; Basic 2.0; CP/M 3.0
POJEMNOŚĆ PAMIĘCI: RAM 128KB, ROM 64KB
IOŚĆ ZNAKÓW W LINII: 40 lub 80
KOLOR: 16 barw
DŹWIĘK: 6581 SID Chip
PAMIĘĆ MASOWA: magnetofon kasetowy, stacja dyskietek elastycznych
KLAWIATURA: maszynowa z wyodrębnionym blokiem cyfrowym
Przemysław Koziarski
|
|
|
